เยือนบ้านญวนชวนไปบ้านเขมร ตามรอยวัฒนธรรมที่สืบสานมากว่าร้อยปี
การที่กลุ่มสังคมหนึ่งๆ จะสามารถเรียกตนเองว่าเป็น ‘ชุมชน’ ได้นั้น ไม่ได้เพียงแค่การอยู่รวมกันทางกายภาพ หากแต่จะต้องมีจุดร่วมของความเชื่อทางวัฒนธรรม ประเพณี ศาสนา และการสืบทอดต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่น และการเดินทางไปเยี่ยมเยือนชุมชนบ้านญวนและบ้านเขมร ย่านสามเสน ก็ช่วยเปิดหูเปิดตาและตอกย้ำถึงคำว่า ‘ชุมชน’ ได้อย่างชัดเจนมากยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะด้วยการร่วมกันของความเชื่อ หรือระยะเวลาที่สืบทอดสิ่งนั้นๆ ก็ตาม
ชุมชนบ้านญวนและบ้านเขมรในเขตสามเสนนั้น สามารถสืบย้อนกลับไปได้ถึงช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ที่ชาวญวนผู้นับถือคริสต์ศาสนา ได้ลี้ภัยอาญาแผ่นดินของพระมหากษัตริย์ผู้ไม่ทรงเปิดกว้างทางความคิด และมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารของแผ่นดินสยามในเวลานั้น และค่อยๆ ตั้งรกราก สร้างเนื้อสร้างตัว และค่อยๆ สืบทอดความเชื่ออย่างเป็นมั่นคงมาจนถึงปัจจุบัน นับอายุได้กว่าหลายร้อยปี
สถานที่สำคัญที่เป็นแก่นกลางหลักของชุมชนชาวคริสต์ไทยเชื้อสายญวนและเขมรนั้น ไม่น่าแปลกใจ ที่โบสถ์หรือวัด จะเป็นศูนย์รวมของชุมชนดังกล่าว ดังเช่นวัดนักบุญฟรังซิสเซเวีย ที่สวยงามด้วยสถาปัตยกรรมแบบกึ่งโกธิค ตระการตาด้วยกระจกสีที่ผลิตและติดตั้งประดับด้วยกรรมวิธีแบบโบราณ สะท้อนถึงความศรัทธาของคริสต์ศาสนิกชนชาวไทยเชื้อสายญวนและเขมรที่หยั่งรากและสืบทอดกันมาอย่างงดงาม เปี่ยมล้นด้วยความเชื่อมั่นที่พร้อมส่งต่อไปสู่อนาคต
จากโบสถ์เซนต์ฟรังซิสเซเวีย เดินต่อมาอีกไม่ไกลนัก ก็เป็นสถานที่ตั้งของอีกหนึ่งสถานที่สำคัญอย่าง วัดคอนเซ็ปชัญ (Conception Church) ที่นอกจากจะคงรูปแบบงานสถาปัตยกรรมดั้งเดิมที่แข็งแกร่งด้วยงานปูนเปลือยแล้ว ยังเป็นที่เก็บรวบรวมบัญชีรายชื่อของลูกหลานชาวไทยเชื้อสายญวนและเขมร นับตั้งแต่วันที่ตั้งรกราก จนถึงในห้วงเวลาปัจจุบันขณะ
อย่างไรก็ตาม สิ่งที่ทำให้ชุมชนชาวไทยเชื้อสายญวนและเขมรนั้นยืนยาวมาจนถึงปัจจุบัน คือกลุ่มลูกหลานที่ยังคงยึดมั่น และใช้ชีวิตในความเชื่อทางศาสนาของตนอย่างเหนียวแน่น ผ่านองค์ประกอบและบริบทปัจจัยที่แตกต่างกันไป ทั้งพิธีกรรม ทั้งงานสถาปัตยกรรม ไปจนถึงขนมและพื้นที่สำหรับผู้ที่ล่วงลับ แม้จะมีความเปลี่ยนแปลงไปตามวันและเวลา แต่แก่นหลักนั้น ยังคงแน่นหนา และสืบย้อนกลับไปได้
บางที ท่ามกลางความหลากหลายของเชื้อชาติพันธุ์ นอกเหนือจากระยะเวลาแล้ว ความเป็นชุมชนที่แท้ อาจจะวัดคุณค่าตรงที่พื้นที่นั้นๆ ยังคงตัวตน และไม่หลงลืมว่ามาจากที่แห่งใด และกำลังจะมุ่งหน้าไปในรูปแบบใดก็เป็นได้
