พระสุพรรณบัฏ แผ่นทองคำจารึกพระปรมาภิไธย และเครื่องมงคลแสดงพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์

การจารึกพระสุพรรณบัฏ เป็นขั้นตอนสำคัญหนึ่งในการพระบรมราชาภิเษก ซึ่งเป็นการจารึกพระปรมาภิไธย หรือพระนามของพระมหากษัตริย์ลงบนแผ่นทองคำบางๆ พระสุพรรณบัฏจะมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดเหมาะสมพอดีกับข้อความที่จะจารึก โดยถือเป็นของสำคัญอย่างหนึ่งที่ต้องเตรียมไว้ก่อนงานพระราชพิธี เนื่องจากต้องทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ก่อนจะถวายเครื่องสิริราชกกุธภัณฑ์อื่นๆ

พระปรมาภิไธยในพระสุพรรณบัฏ

พระปรมาภิไธยที่จารึกลงในพระสุพรรณบัฏแต่เดิมมาเป็นพระปรมาภิไธยที่มีความยาวหลายบรรทัด ใช้คำศัพท์ภาษาบาลีและสันสกฤตที่ผูกขึ้นอย่างประณีตให้ได้เสียงที่ไพเราะ และสื่อความถึงพระคุณวิเศษ และสายราชสกุลของพระมหากษัตริย์พระองค์นั้น

โดยพระปรมาภิไธยในพระสุพรรณบัฏของรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 3 เป็นอย่างเดียวกัน คือ ขึ้นต้นว่า ‘พระบาทสมเด็จพระบรมราชาธิราชรามาธิบดี’ และลงท้ายด้วย ‘บรมบพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัว’ ต่อมาตั้งแต่รัชกาลที่ 4 เปลี่ยนเป็นขึ้นต้นด้วย ‘พระบาทสมเด็จพระปรมินทร’ หรือ ‘พระบาทสมเด็จพระปรเมนทร’

ส่วนในสมัยรัชกาลที่ 9 พระปรมาภิไธยที่จารึกในพระสุพรรณบัฏปรากฏดังนี้ ‘พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร’ ดังรูปซึ่งปรากฏอยู่ด้านล่าง

การจารึกพระสุพรรณบัฏเฉลิมพระปรมาภิไธยนั้น กระทำพร้อมกับการจารึกดวงพระราชสมภพ และการแกะพระราชลัญจกรประจำรัชกาล ซึ่งถือเป็นเครื่องมงคลที่แสดงถึงพระราชอิสริยยศ และพระบรมเดชานุภาพของพระมหากษัตริย์ โดยโหรหลวงจะเป็นผู้กำหนดพระฤกษ์อันเป็นมงคลสำหรับการจารึกก่อนการพระราชพิธี ซึ่งการจารึกพระสุพรรณบัฏสำหรับพิธีบรมราชาภิเษกครั้งนี้กระทำขึ้นเมื่อวันที่ 23 เมษายน 2562 ในเวลาพระฤกษ์ 08.19-11.35 น. ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามตามแต่โบราณ

ในพิธีจารึกพระสุพรรณบัฏมีการเจริญพระพุทธมนต์และการบูชาเทวดาในตอนเย็นก่อนถึงวันพระฤกษ์ เมื่อรุ่งขึ้นมีการถวายภัตตาหารแก่พระสงฆ์ พระราชวงศ์ที่ทรงเป็นประธานทรงจุดเทียนเครื่องนมัสการทรงศีล ผู้ที่จารึกและแกะพระราชลัญจกรนุ่งขาว สวมเสื้อขาว และมีผ้าขาวเฉวียงบ่า รับศีล เวลาใกล้พระฤกษ์ประธานทรงจุดเทียนเงินเทียนทอง ผู้ที่จะจารึกและช่างนมัสการพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร บ่ายหน้าไปกราบถวายบังคมสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว แล้วคล้องสายสิญจน์ หันหน้าสู่มงคลทิศ ครั้นได้พระฤกษ์โหรหลวงลั่นฆ้องชัยให้สัญญาณลงมือจารึกและแกะพระราชลัญจกร

พระสงฆ์สวดชัยมงคลคาถา พราหมณ์เป่าสังข์ เจ้าพนักงานประโคมแตรสังข์และพิณพาทย์ขณะจารึกและแกะพระราชลัญจกร เมื่อแล้วเสร็จพราหมณ์หลั่งน้ำสังข์และเจิมทั้งแผ่นพระสุพรรณบัฏ ดวงพระชนมพรรษา และพระราชลัญจกร ก่อนม้วนแล้วพันด้วยไหมเบญจพรรณและพันด้วยแพรแดงอีกชั้นหนึ่ง บรรจุในพระกรัณฑ์ (อ่านว่า พระ-กะ-รัน) ทองคำลงยาราชาวดี ก่อนมีการเวียนเทียนสมโภช

ครั้นถึงวันที่ 3 พฤษภาคม 2562 เวลาพระฤกษ์ 10.00 น. ได้มีพิธีแห่เชิญพระสุพรรณบัฏ ดวงพระบรมราชสมภพ และพระราชลัญจกร จากวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ไปตั้ง ณ มณฑลพระราชพิธีในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ก่อนเริ่มพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในวันที่ 4 พฤษภาคม 2562 โดยหลังจากถวายน้ำอภิเษกแล้ว พระราชครูพราหมณ์จะร่ายเวทสรรเสริญเปิดศิวาลัยไกรลาส และถวายพระสุพรรณบัฏพระปรมาภิไธย ก่อนถวายเครื่องราชกกุธภัณฑ์อื่นๆ

อ้างอิงภาพ:

• ภาพจากประมวลภาพประวัติศาสตร์ไทย พระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2550.
• ประมวลองค์ความรู้ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก กระทรวงวัฒนธรรม